Хүн болох багаасаа, хүлэг болох унаганаасаа гэж манай ардын үг байдаг. Чухам эцэг эх бүхэн хүүхдээ зөвөөр хүмүүжүүлж түүнд тодорхой зуршил , үзэл санаа, зан чанарыг бүрэлдүүлэн олгохыг эрмэлздэг билээ. Гэвч харамсалтай нь тэр болгон тодорхой үр дүнд хүрч чадахгүй явдал тохиолдох нь элбэг. Үүний нэг шалтгаан нь эцэг эхчүүд гэр бүлийн орчинд хүүхдээ хүмүүжүүлэх, сэтгэл зүйн мэдлэг нэн бага байгаа явдал юм. Эцэг эхийн, үр хүүхдээ сайн сайхан хүн болгон хүмүүжүүлэх гэсэн хүсэл санаа хэрэгжин биелэх зам, хүн болгох арга тийм ч хялбар биш байдаг. Хүүхдийг хүмүүжүүлэх ажил нь хэн бүхний мэдээжийн хэрэг, ойлгомжтой зүйл шиг олон хүнд санагдах болж. Гэтэл үнэн хэрэг дээрээ нилээд төвөгтэй маргаантай асуудал бөгөөд насанд хүрэгчдээс хүүхэд гэдэг чухам хэн болохыг хир зэрэг ойлгож байгаа, гэр бүлийн өвөрмөц байдал, тэдний аж амьдралын онцлог, томчуудаас хүүхдийн зан ааш, төлөв бүрэлдэн тогтох, өсөн торниход хэрхэн нөлөөлж байгаа зэрэг олон зүйлээс шалтгаалдаг байна. Хүүхдийнхээ хүмүүжлийн талаар мэддэг эцэг эх байхын тулд зөвхөн хүүхдийг хэрхэн яаж асрах, зэрэг олон зүйлийг мэдээд зогсохгүй бас сэтгэл зүйн онцлогийг зөв ойлгож түүний хөгжлийн явцыг төсөөлж, хүүхдийн насны онцлог үе шат болгон дээр гарч ирэх асуудал болон бусад зүйлийн талаар мэргэжлийн хүний зөвөлгөө авах хэрэгтэй. Бас нэг том анхаарах зүйл бол хүүхэд хосуудын хоорондын тохиромжгүй байдаг зэрэг янз бүрийн тааламжгүй шалтгаанаас сэтгэлийн хөдөлгөөний хувьд гэм согогтой болж өсдөг байна. Ингэж өссөн хүүхэд залуу насныхаа хамгийн бахархал хөгжилтэй үедээ ч гэсэн санаа сэтгэлийн хувьд хөндий, хуурай өнгөц байдалтай харагддаг. Ийм хүүхэд үе чацуутныхаа сэрэглэн цовоо хөдөлгөөнийг гүйцэж чадахгүй бөгөөд сэтгэлийн хөдөлгөөн дутмаг байдал нь хожим хойно гэр бүл болон өөрсдийн үр хүүхдээ хүмүүжүүлэхэд нь нөлөөлдөг тал байдаг гэж судлаачид үздэг байна. Хүүхдийн хувьд аав ээж нь хүнлэг сайхан сэтгэлийг бүрдүүлэх анхнаы сургууль юм. Эцэг эхийн хоорондын бие биенээ гэсэн энхрий нөхөрсөг харьцаа хүүхдийн зан чанар бүрэлдэн тогтоход шууд нөлөөлөхөөс гадна хүн хүнийхээ төлөө санаа тавих хүнлэг нинжин сэтгэл, найрсаг харилцааг гэр бүлээсээ анх мэдэж эхэлнэ. Эндээс үерхэж хайрлаж эхлэхээс гадна эцэг эхээ, эмэгтэйчүүдийг хүндэтгэж эхэлдэг билээ. Таны хүүхэд дүүгээ авахаар цэцэрлэгт очих буюу ах эгчийнхээ төлөө санаа тавих, эхийнхээ оёсон дээлийг өмсөөд баярлах зэрэг сэтгэлийн уян хатан чанар нь хэдийгээр хамгийн энгийн зүйл шиг санагдавч үнэн хэрэг дээрээ хүүхдийг амьдралын нарийн сэтгэгдэлд сургаж байгаа хэрэг юм. Яслид бяцхан хүү асрагч руу тэмүүлэн гараа сарвайдаг, цэцэрлэгт хүмүүжүүлэгчдээ наалдаж, сургуульд багшдаа дасаж эхэлдэг юм. Гэхдээ энд нэг том хүн олон хүүхдийн дунд байх учир хүүхэд бүрт хүрэх хайр халамжийн хэмжээ тийм ч их биш оногдоно. Үүнээс гадна хүүхдийн хүмүүжлийн аливаа байгууллагад том хүн хүүхэд хоёрын хоорондын харьцаа нь нэг нь сурган хүмүүжүүлэхэд нөгөө нь сурч хүмүүжих гэсэн үйл ажиллагаан дээр үндэслэж тогтдог юм. Гэр бүлийн дотор бол өөр хэрэг. Хүүхэд гэртээ өөрийнх нь төлөө санаа тавьж өөрийг нь хайрлаж энхрийлэн асрамжилдаг хамгийн ойр дотныхоо хүмүүсийн дунд байдаг. Хэрэв хүүхэд бүх өдөржингөө хүүхдийн цэцэрлэгт байгаад байвал яах вэ? Ийм үед хүүхдийг цаг үргэлж хайр анхаарлаар тэжээн тэтгэх хэрэггүй юм. Хэр хэмжээнээсээ хэтэрсэн хайр энхрийлэл гэдэг бол хүүхдийг хувиа бодсон, цэвдэг сэтгэлтэй болгох бөгөөд хүмүүжлийн сайн үр нөлөөг ч үзүүлж чадахгүй.
Family and people.mn 2023 9 сар
saihan niitlel boljee, amjilt huseye